Στάθης Κουτσούνης, Έντομα στην εντατική, Αθήνα, Μεταίχμιο 2008, σελ. 48.

     Μετά την Τρομοκρατία της ομορφιάς ο Στάθης Κουτσούνης εκδίδει την τελευταία του ποιητική παραγωγή με τίτλο Έντομα στην εντατική.
     Το πιο συνηθισμένο υφολογικό σχήμα στη λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση είναι η μεταφορά. Εδώ η μεταφορά βρίσκεται στον τίτλο. Για τον T. S. Eliot ο σημερινός κόσμος είναι μια Έρημη χώρα, για τον Κουτσούνη είναι μια εντατική στην οποία νοσηλεύεται ο σημερινός άνθρωπος σε κρίσιμη κατάσταση. Μια εντατική κάθε άλλο παρά αποστειρωμένη, με έντομα να κυκλοφορούν, κάνοντας έτσι σχεδόν αναπόφευκτη τη μοιραία έκβαση.
     Ο ασθενής βρίσκεται σε καταστολή; Κάθε άλλο. Έχει συνείδηση της κατάστασής του. Είναι γεμάτος φόβο («Το καρτέρεμα») και φρίκη («Βδέλλα»), ενώ ταυτόχρονα κατακλύζεται από ενοχές («Εγκώμιον») και τύψεις («Το λεπίδι», «Δαίδαλος»), λέξεις με τις οποίες τελειώνουν τα σε παρένθεση ποιήματα σφραγίζοντάς τα. Λέξεις που βρίσκονται στον ίδιο παραδειγματικό άξονα υπάρχουν κι άλλες, όπως «φέρετρο», «λείψανο», «κλάμα», «μοιρολόι» κ.ά. Η λέξη «τρόμος» απαντάται, μόνο στο ποίημα «Καταβύθιση», τρεις φορές, και μια φορά το συνώνυμο «τρομάρα».
     Ο Κουτσούνης σπρώχνει το υπαρξιακό άγχος στα έσχατα όριά του με σουρεαλιστικές εικόνες πρωτότυπης σύλληψης. Τα όνειρα κάνουν συχνά την εμφάνισή τους σʼ αυτά τα ποιήματα, χωρίς να ονοματίζονται ως εφιάλτες, όπως π.χ. στα «Ο γαμπρός», «Η λερναία ύδρα», «Η απόδραση», «Η μάχη» κ.ά.
     Η ποίηση του Κουτσούνη χαρακτηρίζεται από μια καβαφική αφηγηματικότητα και διαύγεια. Η επινοητικότητά του δεν βρίσκεται τόσο στο επίπεδο των λέξεων και των φράσεων όσο στις αφηγηματικές συλλήψεις και στην τολμηρότητα των εικόνων.
     Ανάμεσα στα ποιήματά του βρίσκονται και εκείνα τα οποία διακρίνονται για μια ιδιαίτερη οικολογική οπτική. Το αφηγηματικό χαρακτηριστικό σʼ αυτά είναι η αντίστροφη ανάγνωση των καρέ, όπως σε μια ταινία. Το «δερμάτινο» σακάκι ξαναγίνεται ο πάνθηρας από το δέρμα του οποίου φτιάχτηκε, τα χειμωνιάτικα στην ντουλάπα «μια λεοπάρδαλη κι ένα βιζόν» («Η απόδραση») και η πολυθρόνα και η κιθάρα το δένδρο που υπήρξαν κάποτε («Νόστιμον ήμαρ» και «Επιστροφή»). Αυτό σε πρώτη ανάγνωση. Γιατί σε μια δεύτερη ανάγνωση εκφράζουν την ψυχολογική «νοσταλγία της μήτρας», τη νοσταλγία του «Χρυσού αιώνα» ή του Παραδείσου πριν την έκπτωση. Η νοσταλγία αυτή είναι έκφραση μιας απόλυτης απαισιοδοξίας μπροστά σε ένα ζοφερό παρόν, που, δυστυχώς, το βιώνουμε έντονα στις μέρες μας. Το ακριβές της αντίστροφο, η προσμονή της ουτοπίας που συναντούμε στην στρατευμένη ποίηση ή η αναμονή της έλευσης ενός μεσσία, απουσιάζει. Το τέλος των Μεγάλων Αφηγήσεων έχει εκθρέψει την αγωνία μπροστά στο αδιέξοδο της ύπαρξης, έκφραση της οποίας αποτελεί και η ποιητική αυτή συλλογή του Στάθη Κουτσούνη.
     Ο Κουτσούνης είναι αφηγηματικά πρωτότυπος, τόσο στις μεταφορές του όσο και στα σασπένς που δημιουργεί. Το «μεταφερόμενο» το αποκαλύπτει στο τέλος, παίζοντας έτσι με την αφηγηματική αναμονή του αναγνώστη. Στο «Νόστιμον ήμαρ» είναι η πολυθρόνα, το «Ζώον» είναι ο υπολογιστής, ο «Πεινασμένος γάτος» ο κάλαθος των αχρήστων και τα «Κουνάβια» τα παπούτσια. Στο ποίημα «Αυτοπεποίθηση»  είναι ιδιαίτερα επινοητικός, «ζωντανεύοντας» μια σχεδόν νεκρή μεταφορά, αντιστρέφοντάς τη:

  ...στις ταράτσες η βλάστηση
  έχει φουντώσει για καλά
  δένδρα μεγαλόκορμα
  με εβένινο φύλλωμα ψηλά
  σαν καμινάδες που καπνίζουν
  πλήθος βλαστοί ευθυτενείς
  με παρακλάδια και ροδάμια
  όπως κεραίες τηλεόρασης
  θάμνοι πλατύφυλλοι σαν ηλιακοί
  αμπελώνες γεμάτοι καρπούς
  όπως απλώστρες με εσώρουχα
  και περιστέρια σαν μανταλάκια
  καμουφλαρισμένα κοτσύφια και τσίχλες
  σπουργίτια και κοκκινολαίμηδες.

     Τα σύντομα ποιήματα, είτε σαν έξυπνες μεταφορές είτε σαν αποφθέγματα, είναι από τα πιο ωραία της συλλογής, όπως η «Ταυτότητα»:

  Μόνον ό, τι σφραγίζει ο τρόμος
  διαρκεί εις το διηνεκές

  και η «Στίξη»:

  Κοιτάζομαι γυμνός στον καθρέφτη

  γεμάτο το σώμα μου στίγματα
  τύψεις του χρόνου

     Με εφέ απροσδόκητου και αντίθεσης τιτλοφορεί ο Κουτσούνης το τελευταίο ποίημα της συλλογής: «Πρόλογος», και με υπότιτλο «διπλό χαϊκού με ουρά»:
  
  Αρπάζει φωτιά
  η μέθη μου προσμένω
  τον Δον Κιχώτη

  μια κατακόκκινη
  να παίξουμε οι δυο μας
  παρτίδα σκάκι

  μʼ έπαθλο τα μελάνια σου

     Εκτός από αφηγηματικός και διαυγής, ο Κουτσούνης είναι επίσης καβαφικά ολιγογράφος. Τουλάχιστον τέσσερα χρόνια απέχει η έκδοση κάθε ποιητικής του συλλογής από την προηγούμενη. Θα θέλαμε η αναμονή για την έκδοση της επόμενης συλλογής του να διαρκέσει λιγότερο, όμως είμαστε σίγουροι ότι έτσι κι αλλιώς θα μας αποζημιώσει.

Μπάμπης Δερμιτζάκης