Λέξημα > Συνεντεύξεις > Υπατία

Υπατία

Δημήτρης Βαρβαρήγος : Μέσα στη νύχτα όπου η σιωπή έχει φωνή εγώ καταφέρνω να βρίσκω εκείνη τη γαλήνη που χρειάζεται …

    Συνέντευξη που πήρε ο Μπάμπης Δερμιτζάκης από τον Δημήτρη Βαρβαρήγο.

- Δημήτρη, το βιβλίο σου με θέμα την Υπατία, είχε μεγάλη απήχηση. Πριν μας πεις τι ήταν αυτό που σε παρώθησε να γράψεις αυτό το βιβλίο, πες μας δυο λόγια γι' αυτήν, για τους αναγνώστες που αγνοούν την τραγική ιστορία της. Κι εγώ συμπτωματικά έμαθα γι' αυτήν, πριν χρόνια, όταν μια φίλη μου άνοιξε εκδοτικό οίκο με αυτό το όνομα.

Δυστυχώς δεν είναι διαδεδομένη η ιστορία και ο βίος αυτής της σημαντικής γυναίκας για ευνόητους λόγους… η θρησκεία. Λοιπόν η Υπατία υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες γυναικείες μορφές που έζησε τον 4ο - 5ο αιώνα μ.Χ. και δίδασκε όπου μπορούσε, στο πανεπιστήμιο, στη βιβλιοθήκη, στους δρόμους, μαθηματικά, αστρονομία και πλατωνική φιλοσοφία. Εποχή σκοταδισμού και θρησκευτικού φανατισμού όπου οι επιστήμες θεωρούνταν μαγγανείες. Φαντάσου λοιπόν εκείνη την περίοδο μια γυναίκα να προσπαθεί να κρατήσει ζωντανό τον ελληνικό ιδεαλισμό με το αστείρευτο πνεύμα του. Της έλαχε να είναι η τελευταία εκπρόσωπος του φθίνοντος ελληνικού πολιτισμού. Η εκκλησία αναλαμβάνει να παίξει σημαντικό ρόλο στη πολιτική της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Εποχή έξαρσης και άγριου θρησκευτικού φανατισμού. Ομάδες κρούσης ορμητικών χριστιανών ξεκινούν καταστροφές παγανιστικών ναών, διωγμούς εθνικών και εβραίων. Το όραμα του Κύριλλου για μια συμπαγή θρησκεία βρίσκει εμπόδιο και στην Υπατία. Την κατηγορεί ως ειδωλολάτρισσα και την κατάλληλη χρονική στιγμή οι παραβολάνοι την σύρουν μέσα στην εκκλησία και τη διαμελίζουν με αχιβάδες. Οι αχιβάδες ήσαν θαλασσινά όστρακα λειασμένα και κοφτερά σαν ξυράφια. Τα χρησιμοποιούσαν συνήθως στα βυρσοδεψία αλλά και ο λαός για πολλές άλλες χρήσεις.
  Μετά το θάνατο της Υπατίας ακολούθησε η φυγή πολλών λογίων και η αρχή του τέλους της Αλεξάνδρειας ως σημαντικού κέντρου μάθησης.
Είναι βλέπεις η μοίρα των πρωτοπόρων, των μεγάλων φυσιογνωμιών να μην τους αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τη στιγμή που ζουν γιατί δεν έχουν φτάσει στο βαθμό της δικής τους εξέλιξης.
Προσωπικά αισθάνομαι πολύ περήφανος καθώς κατέχω την πρωτιά ως έλληνας συγγραφέας που αναφέρθηκε με τρόπο αναλυτικό για την Υπατία.

- Φαντάζομαι ότι πριν αρχίσεις να γράφεις θα χρησιμοποίησες ιστορικές πηγές. Μπορείς να μας πεις ποιες χρησιμοποίησες;

Έναν ολόκληρο χρόνο τον διέθεσα, με μεγάλη ευχαρίστηση, να πηγαίνω στην εθνική βιβλιοθήκη και να ψάχνω πηγές για την Υπατία και να βρεθώ κοντά στην εποχή που έζησε και μεγαλούργησε. Με πικρία αναφέρω πως οι αναφορές γύρω απ' τ' όνομα της είναι λιγοστές σαν κάποιες ενοχές θέλουν να αποκρύψουν αυτή την τόσο σημαντική πρωτοπόρο γυναίκα και τον άδικο και σκληρό θάνατο της. Οι ουσιαστικές πηγές ήταν από τις συνοπτικές αναφορές στις εγκυκλοπαίδειες, από τον ιστορικό του 5ου αιώνα Σωκράτη το σχολαστικό, το λεξικό του Σουίδα κι όχι από κάποια ιστορικά αναλυτικά συγγράμματα.

- Πόσο καιρό σου πήρε να γράψεις το μυθιστόρημα;

Πραγματικά ήταν μια πολυετής προσπάθεια η καταγραφή ετούτου του βιβλίου. Έξι χρόνια κράτησε το γράψιμο, ενάμιση χρόνο οι διορθώσεις κι ενάμιση χρόνο η αναμονή μέχρι να εκδοθεί. Ένα έργο ζωής, αλλά όσο πιο δύσκολο ήταν το εγχείρημα τόσο περισσότερο ζούσα μέσα σε ένα γλυκό όνειρο που εξιτάριζε τη φαντασία και την ανάγκη μου να το τελειώσω. Μακάρι και τώρα να εμπνεόμουν με κάποια παρόμοια μεγάλη προσωπικότητα σαν της Υπατίας και να ασχολιόμουν για τα επόμενα δέκα χρόνια της ζωής μου μαζί της.

- Πώς το έγραφες; Με το πρωινό ξύπνημα ή μέσα στη νύχτα; Γενικά πως συνηθίζεις να γράφεις;

Το σκοτάδι, για μένα τουλάχιστον, είναι από τους καλύτερους συμμάχους για τη δημιουργία. Μέσα στη νύχτα όπου η σιωπή έχει φωνή εγώ καταφέρνω να βρίσκω εκείνη τη γαλήνη που χρειάζεται η σκέψη και η φαντασία για να οργανωθούν και ν' αποδώσουν δημιουργικά. Τα πρωινά διαβάζω και συλλέγω πληροφορίες ανάλογες κάθε φορά με το θέμα του εκάστοτε βιβλίου. Τα βράδια, όπως είναι φυσικό, γράφω.

- Εδώ θα σου κάνω μια παρατήρηση σαν βιβλιοκριτικός. Ενώ αναφέρεσαι σύντομα στα ιστορικά πρόσωπα σε επίμετρο στο βιβλίο σου, δεν γράφεις τίποτα για τους παραβολάνους. Βέβαια από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνει κανείς τι ήσαν. Μήπως όμως θα μπορούσες να μας πεις τώρα δυο λόγια γι' αυτούς;

Συμβαίνει μέσα σε πεντακόσιες σελίδες να ξεφύγουν μερικές λεπτομέρειες, ευτυχώς μικρές, άλλωστε το βιβλίο είναι μυθιστορία και δεν ήθελα να βάλω παραπομπές κι επεξηγήσεις που θα διαφοροποιούσαν τη δομή του. Όμως στις “σημειώσεις του συγγραφέα” σελίδα 519 το έχω καταγραμμένο. Λοιπόν οι δολοφόνοι της Υπατίας ήταν οι παραβολάνοι, φανατικοί οπαδοί της εκκλησίας και ομάδα κρούσης του Κύριλλου. Πεντακόσιοι περίπου μοναχοί φερμένοι από μονές κι από ειρκτές της Νιτρίας, όπου με υποκινητή τον κλήρο, ασκούσαν επιθετική στάση, κατέστρεφαν αρχαιοελληνικούς ναούς, εκφόβιζαν κι αντιμάχονταν όσους θεωρούσαν αντιθέτους. Έτσι και με την εθνική Υπατία που τη θεώρησαν παγανίστρια λόγω των μαθηματικών κι αστρονομίας και τροχοπέδη στην ανάπτυξη του χριστιανισμού, την έσυραν μέσα στο καισάριο, στη χριστιανική εκκλησία και τη διαμέλισαν με αχιβάδες.

- Διαβάζοντας το μυθιστόρημά σου συνειδητοποίησα για πρώτη φορά ότι ο χριστιανικός φονταμενταλισμός ήταν τρισχειρότερος από τον μουσουλμανικό. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι ο πρώτος ανήκει στην ιστορία ενώ ο δεύτερος είναι εφιαλτικά παρών. Γράφοντας το βιβλίο σκεφτόσουν καθόλου την αναλογία;

Η προσπάθεια μου να ξαναζωντανέψω εκείνη τη σκοτεινή εποχή μ' έκανε να κοιτάξω κατάματα την ιστορία και περισσότερο αντικειμενικά απ' όσο εν πολλοίς συμβαίνει να είναι καταγραμμένη. Κάθε μέρα όλο και περισσότερο βρισκόμουν αντιμέτωπος σχεδόν με το σύνολο των ιδεών και απόψεων μου περί θρησκευτικών θεωριών και πεποιθήσεων. Και κάθε μέρα μου έρχονταν στο μυαλό τα λόγια του Πλάτωνα που είπε: “Δώσε στο παιδί να πιστέψει ένα θεό για να χάσει την αθωότητα του”.
Οι θρησκείες είναι σε ανθρώπινα χέρια και ανάλογα με τις πεποιθήσεις και τα πιστεύω τους ασκούν εξουσία μέσα από αυτήν. Ο δογματισμός σε κάθε του έκφραση είναι αρνητικό στοιχείο ανεξάρτητα αν λέγεται χριστιανισμός ή μουσουλμανισμός. Μεγάλη συζήτηση, πώς να μιλήσεις για πράγματα που μπορούν να περιοριστούν με τη λογική μέσω της γνώσης κι όχι ακουμπισμένα τυφλά σε μία θρησκεία. Απλά λυπάμαι όσους πιστεύουν με δογματικό τρόπο και στο όνομα του θεού τους είναι ικανοί να σκοτώσουν τον συνάνθρωπό τους. Μακριά από μένα.

- Για πες μας και δυο λόγια για την Αλεξάνδρεια, για την εκεί παρουσίαση του βιβλίου σου. Πως ήταν το ταξίδι, ποια η υποδοχή;

Στην Ελλάδα, η υποστήριξη της εξαγωγής πνεύματος μέσα από τη λογοτεχνία αφορά λίγους και ειδικά τους ίδιους και τους ίδιους συγγραφείς, ονόματα τυποποιημένα που υποστηρίζονται πάντοτε από τους μηχανισμούς δημοσιότητας. Αλλά ούτε και το ΕΚΕΒΙ με βοήθησε σε τίποτα. Μόνος χάρηκα την επιτυχία, αποστασιοποιημένος από τον κόσμο του βιβλίου. Ευτυχώς που πίστεψε το έργο μου ο διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, ο κύριος Φιλιππάτος Βασίλης και όχι απλά με προσκάλεσε αλλά ανέλαβε να φέρει σε πέρας όλη τη παρουσίαση. Για πρώτη φορά άνοιξε η κεντρική αίθουσα μέσα στην αλεξανδρινή βιβλιοθήκη κι όχι στο συνεδριακό κέντρο έξω από αυτήν, και αυτό οφείλεται στο όνομα της Υπατίας, για να τιμήσουν με απόλυτο τρόπο αυτή την εξαίρετη προσωπικότητα.
Με δυο φράσεις θα έλεγα πως έζησα την απόλυτη φιλοξενία από φορείς και ανθρώπους της εκεί παροικίας. Συγκινητική η παρουσία φίλων που με ακολούθησαν μέχρι εκεί καθώς και οι ομιλητές που ανέλυσαν το έργο μου.
Γενικά ήταν μια όμορφη στιγμή στη συγγραφική μου πορεία που θα μείνει βαθιά χαραγμένη στην καρδιά μου.

- Να σταματήσουμε εδώ, ή θα μας πεις και δυο λόγια για το καινούριο σου βιβλίο;

Σ' ευχαριστώ που μου δίνεις την ευκαιρία να μιλήσω και γι αυτό το βιβλίο. Είναι ένα διαφορετικό είδος και στο θέμα και στη γραφή συγκριτικά με αυτό της Υπατίας. «Το υστερόγραφο μιας συγνώμης» είναι ο τίτλος και είναι μια ιστορία σκληρή κι απρόβλεπτη, καθώς αγγίζει μια από τις ομορφότερες σχέσεις στη ζωή του ανθρώπου. Θέμα του το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, στο οποίο ο αναγνώστης υποθέτω πως θα παρακολουθήσει την ψυχική πάλη και υπέρβαση των ηρώων. Είναι ένα κείμενο ρεαλιστικό όπου θα ασκήσει ίσως σε κάποιους αναγνώστες άμεση επίδραση και θα τους υποβάλλει σε θετική ή αρνητική κριτική.

- Σε ευχαριστούμε για το χρόνο που μας αφιέρωσες, και εύχομαι να βρει και το καινούριο σου βιβλίο την απήχηση που είχε η Υπατία.

Κι εγώ, σ' ευχαριστώ πολύ και το εύχομαι

           Μπάμπης Δερμιτζάκης
               για το lexima.gr

Δημοσίευση στο www.lexima.gr : 6/5/2007

Lexima.gr - Τα κείμενα αποτελούν απόψεις και θέσεις των συντακτών τους.