Τίτλος:          «Τετράδια πολέμου»
Συγγραφέας: Μαργκερίτ Ντυράς
Μετάφραση: Τάσος Μπέτζελος
Εκδόσεις:      Μεταίχμιο 2007
Σελίδες:        452


  Εκδοθέντα μετά το θάνατό της, τα «Τετράδια πολέμου» αποτελούν μια συγκλονιστική αυτοβιογραφία, και για μένα το πρώτο κείμενο αποτελεί και μια ενδιαφέρουσα ανθρωπολογική μαρτυρία. Πιστεύω πως τα συναισθηματικά φορτισμένα κείμενα, και τέτοια είναι συνήθως τα αυτοβιογραφικά, είναι πιο συναρπαστικά. Ίσως εκεί οφείλεται και η επιτυχία που γνώρισε η «Καλοσύνη των ξένων» του Πέτρου Τατσόπουλου, έργο αυτοβιογραφικό.
  Και ο «Εραστής» της Ντυράς (Εξάντας 1985) είναι έργο αυτοβιογραφικό, μάλιστα γυρίστηκε και ταινία, και αναφέρεται ακριβώς σ' αυτά που αφηγείται στο πρώτο κείμενο στα «Τετράδια πολέμου», την εφηβεία της στην Ινδοκίνα και τη σχέση της με τον Κινέζο, γόνο μιας πολύ πλούσιας οικογένειας. Και καθώς είμαι φύσει συγκριτολόγος, το διάβασα κι αυτό για να κάνω τη σύγκριση.
  Στα «Τετράδια πολέμου» η Ντυράς δεν αποβλέπει στη λογοτεχνικότητα, και γι αυτό είναι σε μεγάλη έκταση πεζά πληροφοριακή. Προσφέρει το φόντο που στον «Εραστή» δίνεται πολύ αμυδρά, και γι αυτό η ανάγνωσή τους είναι καλό να προηγείται της ανάγνωσης του «Εραστή».
  Το πρώτο πρόβλημα με τη λογοτεχνική αυτοβιογραφία είναι πιστότητα των γεγονότων. Η παραποίηση είναι σχεδόν αναπόφευκτη, κάτι που ο Καζαντζάκης αποδέχεται ευθαρσώς στη δική του αυτοβιογραφία, την «Αναφορά στον Γκρέκο». Στην αυτοβιογραφία «καθ' ημάς», που δεν φιλοδοξεί να δει το φως της δημοσιότητας και εκδίδεται συνήθως μεταθανάτια, είμαστε πιο ειλικρινείς στην αφήγηση των γεγονότων.
  Είμαστε;
  Στα «Τετράδια πολέμου» η Ντυράς αναφέρει ότι κοιμήθηκε μόνο μια φορά με τον εραστή της. Μπορεί να είναι κι αλήθεια, μια και ένα βασικό κίνητρο σ' αυτή τη σχέση ήταν τα οφέλη που απεκόμιζε η οικογένεια, κυρίως τα γεύματα που τους προσέφερε σε ακριβά εστιατόρια. Αυτό όμως δεν την εμποδίζει να αναφερθεί διεξοδικά στον «Εραστή» στη σεξουαλική τους ζωή.
  Στα «Τετράδια πολέμου» τα αισθήματα αποτελούν μια αντανάκλαση των γεγονότων που αφηγείται. Στον «Εραστή» τα γεγονότα αποτελούν ένα αναγκαίο υπόβαθρο για τα συναισθήματα, στην περιγραφή των οποίων εστιάζεται.
  Στα «Τετράδια πολέμου» η αφήγηση είναι η κλασική ευθύγραμμη εξιστόρηση. Στον «Εραστή» έχουμε μνημονικές εικόνες της μιας περίπου σελίδας, που σαν κομμάτια παζλ φαίνονται να τοποθετήθηκαν εκ των υστέρων, με προσπάθεια μιας χοντρικής χρονολογικής συνέπειας. Η «λογοτεχνικότητά» τους στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην «ανοικείωση» της αφήγησης, για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία των Ρώσων φορμαλιστών.
  Όμως τα «Τετράδια» περιέχουν και άλλα κείμενα, τα περισσότερα βέβαια αυτοβιογραφικά. Σε κάποια απ' αυτά η Ντυράς παρουσιάζεται με περσόνα σε τριτοπρόσωπη αφήγηση. Κάποια κείμενα επίσης έχουν ενσωματωθεί σε άλλα έργα της. Η διαφορά με το πρώτο κείμενο είναι ότι ο χρόνος της αφήγησης σ' αυτά συμπίπτει περίπου με τον χρόνο της ιστορίας, τον χρόνο δηλαδή που συνέβησαν τα γεγονότα. Έτσι είναι πιο φορτισμένα συναισθηματικά. Σε ένα από αυτά, με ένα ασθματικό εσωτερικό μονόλογο εκφράζει το μέγεθος της αγωνίας της για το αν ο άντρας της επιβίωσε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης που τον κρατούσαν οι Γερμανοί. Το ότι επιβίωσε τελικά το μαθαίνουμε σε άλλο κείμενο.
  Είμαι φαν της βιογραφίας, και ιδιαίτερα της αυτοβιογραφίας. Τα αυτοβιογραφικά αυτά κείμενα της Ντυράς είναι από τα καλύτερα που έχω διαβάσει.

Μπάμπης Δερμιτζάκης, Πάσχα 2008