Παρουσιάζονται οι : Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες, Αγάθη Γεωργιάδου - ΟΝΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΟΝΤΑ, Αργύρης Χιόνης - Τ' ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ Τ-ΖΗΝ, Γιάννης Στρούμπας - Στο ακρογιάλι, Νίκος Ορφανός - Στης άβυσσος της εσχατιές, Νίκος Καραγεώργος





                      Γράφει - παρουσιάζει ο Γιάννης Μανιάτης



Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
Αγάθη Γεωργιάδου
Εκδ. Μεταίχμιο, 2006

Πρόσφατα κυκλοφόρησαν από το Μεταίχμιο τα τρία βιβλία της σειράς «Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες», συνοδευόμενα από αντίστοιχα CD, με απαγγελίες των ανθολογημένων ποιημάτων. Ενδιαφέρον το εγχείρημα για τους φίλους της ποίησης καθώς διασώζονται οι φωνές των ίδιων των ποιητών να απαγγέλλουν, ενώ ταυτόχρονα  αποτελεί και μια καλή ευκαιρία για όσους θα ήθελαν να προσεγγίσουν την ποίηση.

Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός, Βάρναλης, Ρίτσος, Βρεττάκος, Ελύτης, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος, Σεφέρης, Αναγνωστάκης, Σαχτούρης, Σινόπουλος, είναι οι ποιητές που παρουσιάζονται στα τρία βιβλία με σύντομο, αλλά ουσιαστικό, βιογραφικό,  απόσπασμα του έργου τους και ερμηνευτική προσέγγιση των ανθολογημένων ποιημάτων σε μια προσπάθεια να γίνουν κατανοητά. Αυτή ακριβώς η σύνθετη προσέγγιση ποιητών και ποιημάτων είναι που καθιστά ξεχωριστή την έκδοση και ενδιαφέρουσα για όλο το φάσμα των αναγνωστών.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ακρόαση των ποιημάτων με την παράλληλη ανάγνωσή τους, εκτός του ότι δίνει σ' αυτά άλλες διαστάσεις, μπορεί να αποφέρει και ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις στους μελετητές και φίλους της ποίησης.




ΟΝΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΟΝΤΑ
Αργύρης Χιόνης
Εκδ. Γαβριηλίδη, 2006

Η ποίηση είναι σοβαρή υπόθεση και ακριβώς γι`αυτό ενίοτε επιτρέπει και το παιχνίδι.
Αυτή η φράση του Αργύρη Χιόνη, σε συνέντευξή του πριν από δέκα περίπου χρόνια, μας βοηθά να κατανοήσουμε και το πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο ΟΝΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΟΝΤΑ, όπου εμπλέκονται όλα σχεδόν τα είδη του λόγου σ' ένα Ποιητικό παιχνίδι, με …ιστορίες που μπορούν να καταλάβουν μόνο οι ποιητές και τα παιδιά, κι όσοι από τους μεγάλους μείνανε παιδιά  (ΤΑ ΑΙΩΝΟΒΙΑ ΔΕΝΤΡΑ, σελ. 15).  Εκεί, η ποιητική σύλληψη συναντά τον δοκιμιακό λόγο κι αυτός με τη σειρά του το παραμύθι και το ποίημα, με μια φυσική ακολουθία που τίποτα δεν ξενίζει και ο λόγος κυριαρχεί, πέρα από τα όρια της μορφής και της κατηγοριοποίησης.

Φιλοπαίγμων από την αρχή σ' ένα κρυφτό χωρίς κρυψώνες, ή πιο σωστά χωρίς εμφανείς κρυψώνες, φροντίζει ο ίδιος να αποκαλύψει κάποιες από τις οφειλές - επιρροές του. Μεταξύ αυτών και Το βιβλίο των φανταστικών όντων, του Μπόρχες, απ' όπου προέρχονται τουλάχιστον τρεις ιστορίες του Χιόνη και για το οποίο μας έχει προϊδεάσει αναφέροντας την επιρροή του από …το φωτεινό παράδειγμα των εκλεκτών συναδέλφων Νάσου Βαγενά και Δημήτρη Καλοκύρη στον τομέα της παράφρασης και δημιουργικής ανάπλασης αλλοδαπών κειμένων (ΟΦΕΙΛΕΣ, σελ. 8).

Φυσικά, όπως κάθε σοβαρό παιχνίδι έτσι και αυτό, έχει επίπεδα δυσκολίας, αναγνωστικής εν προκειμένω και η νοηματική πληρότητα σε επίπεδο πρώτης ανάγνωσης, αν και θετικό, δεν θα πρέπει να μας ξεγελά καθώς οι ιστορίες προσφέρονται για πολλαπλές αναγνώσεις και με «ειδικό παράρτημα» για τους πλέον μυημένους, αλλά και για όσους αρέσκονται στους ποιητικούς γρίφους, στις ΟΦΕΙΛΕΣ (σελ. 7 - 8) και στις ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (σελ. 103 - 115).

Η αντιρητορική του διάθεση και η κατάκτηση ενός ρυθμού που προσεγγίζει την καθημερινή εκφορά του λόγου, έχοντας ενσωματώσει προγενέστερους και ήδη γνωστούς ποιητικούς ρυθμούς, είναι στοιχεία που είχαν επισημανθεί από την προηγούμενη συλλογή του κι επανέρχονται, αλλά το ενδιαφέρον μας δεν θα πρέπει να εξαντληθεί στα κειμενικά στοιχεία και αυτό γιατί οι επιλογές του Αργύρη Χιόνη στα ΟΝΤΑ ΚΑΙ ΜΗ ΟΝΤΑ, όπως και ΣΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ, θέτουν ένα σημαντικό αίτημα για την ποίηση των ημερών μας. Της αντιστοιχίας του γραπτού, αποτυπωμένου ποιητικού λόγου, με την απαγγελία του, της αντιστοιχίας του αποτυπωμένου ρυθμού με αυτόν της απαγγελίας.



                                                          *********


                     Γράφει - παρουσιάζει η Αικατερίνη Bεζιρτζόγλου



ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΡΟΥΜΠΑΣ
Τ' ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ Τ-ΖΗΝ (ποιητικές γ-ραφές),
Εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2006.

     Ο Γιάννης Στρούμπας είναι φιλόλογος και διδάσκει στη μέση εκπαίδευση. Η συλλογή του με τίτλο Τ' αναγκαία προς το τ-ζην  είναι  το πρώτο του βιβλίο και περιέχει 35 συνθέσεις του.
Η ποιητική του δεν ταξιδεύει τον αναγνώστη ως είθισται, δεν αναζητά  αρχέγονα μυστικά στα βάθη του “είναι” κι ωραίες εικόνες. Ο Γ. Στρούμπας χρησιμοποιεί τον ποιητικό λόγο για να καταγράψει την εποχή του και μάλιστα τα “κακώς κείμενα”, η ποίησή του είναι ρεαλιστική, σκωπτική και δεικτική.
    Οι τίτλοι των ποιημάτων του δίνουν μια πρώτη αίσθηση της κριτικής του σκέψης: “εργατική παγκοσμιοποίηση”, “η θηλιά”, “Ομιχλώδης κάθαρση”, “εξόφθαλμη δημοκρατία”, “πτήση εκδημοκρατισμού”, “Αρειμάνιος ειρηνιστής”, “Εναλλακτικός διάλογος”, “Χαμένη αθωότητα”, “Γνησίων Απογόνων επιχειρηματικά γονίδια” κ.ά.

     Ο Γιάννης Στρούμπας κατάγεται από την Κομοτηνή όπου και διαμένει μόνιμα.  Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που η ποιητική του συλλογή περιέχει ποιήματα που σκιαγραφούν προβλήματα της επαρχιακής κοινωνίας. Παράδειγμα, το απόσπασμα από το ποίημα με τίτλο “Κοσμοπολίτικός επαρχιωτισμός”: Φιγουράροντας με σαματά /βροντώντας τα νεόπλουτα ηχεία του/ μεσάνυχτα και μεσημέρι/ φλερτάρει με την επιδειξιμανία του μοντέρνου/ πασχίζει την αναγνώριση του πρωτευουσιάνου/ νομίζει πως την αύρα του κοσμοπολίτη ανεμίζει/ κάθε που στον ενοχλημένο περίγυρο συντρίβεται /αλαλάζοντας/ την επιδεικτική του χωριατιά.

      Οι στίχοι του είναι το σχήμα που χρησιμοποιεί ο Γιάννης Στρούμπας για να καταγράψει, να κριτικάρει και να χλευάσει ακόμα, την κρατική μηχανή, τα κόμματα, την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική αλλοτρίωση του πολίτη: Άνθρωπος ευγενής και προσηνής/ Με πάσα τάξη κι επιμέλεια έπλεκε τη ζωή του./ Υπάλληλος στο πλαίσιο της νομιμότητας/ Συντηρούσε μια κοτσονάτη γραφειοκρατία∙/ ιππότης στο πλαίσιο της ευπρέπειας/ με πολιορκητικά τριαντάφυλλα στη γεροντοκόρη∙/ διαχειριστής στο πλαίσιο της ομαλής λειτουργίας/ λαδωμένους ανελκυστήρες
κι αναπαυμένες ώρες κοινής ησυχίας επέβλεπε∙/ ποιητής τροβαδούρος στο πλαίσιο των κανόνων/ βαριά μέτρα και ρίμες πεπόνια δεν χόρταινε…

Ο Γιάννης Στρούμπας σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται, δεν εξαιρεί κανέναν από το μερίδιό του στην κοινωνική ευθύνη: Ποιος όμως είναι ο ένοχος; Πόσο αθώοι είμαστε όλοι;/ Προμηθευτές στης σήψης την ολυμπιάδα/ οι πλαδαρές μας όζουσες σάρκες.

     Εναλλακτικός διάλογος

     Έλα, φίλε μου, να κάνουμε διάλογο
     Θα ‘χεις απλόχερα τα' αθυρόστομο βήμα του λόγου σου
    Θα ‘χεις δερμάτινα επιχειρήματα
    Και γούνινα μικρόφωνα.
    Το φωτογενές σου προφίλ θα φιγουράρει σύρριζα στην οθόνη.
    Έλα να συμφωνήσεις με τον φωτοστέφανο λόγο μου.

Κι αν διαφωνήσεις δεν σου κακιώνω εχέμυθα
κι ας φταις
κι αν δικαιωμένες θα ΄ναι οι θέσεις σου
πάλι μαζί μου έλα.
Θα σου ΄χω προστυχιά για το συμφέρον σου
ως πρόταση εναλλακτική
τη συμβιβαστική μου ειλικρινή αδιαλλαξία.


                                                             *********


                      Γράφει - παρουσιάζει ο Μπάμπης Δερμιτζάκης


Νίκος Ορφανός
Στο ακρογιάλι
Εκδ. Υπερόριος 2006

  Ο Νίκος Ορφανός, συνταξιούχος δάσκαλος τώρα, είναι ένα πολυτάλαντο άτομο με πλούσια δραστηριότητα. Συγγραφέας τεσσάρων διδακτικών βιβλίων, ερασιτέχνης μουσικός και ζωγράφος, δημοσιογράφος και πεζογράφος, μας αποκάλυψε τελευταία ότι έχει μεγάλο ταλέντο και στην ποίηση. Μέσα σε ελάχιστο διάστημα έγραψε και εξέδωσε σε συγκεντρωτικό τόμο σεβαστό αριθμό ποιημάτων.
  Διαβάζοντας τα ποιήματά του θυμήθηκα αυτά που διάβασα για την ενδομήτρια ζωή. Ο άνθρωπος στην αρχική του φάση μοιάζει με ψάρι, και σταδιακά παίρνει τη μορφή του ανθρώπου. Για να το πούμε με βιολογικούς όρους, μέσα στους εννιά μήνες της ενδομήτριας ζωής αναπαράγεται σε οντογενετικό επίπεδο η φυλογενετική εξέλιξη. Έτσι και ο ορφανός, ξεκινώντας από τον ομοιοκατάληκτο στίχο της παραδοσιακής ποίησης περνάει στον ανομοιοκατάληκτο στίχο της σύγχρονης ποίησης.
  Αυτή την εξέλιξη βέβαια την μαντεύει κανείς, γιατί η κατάταξη τον ποιημάτων δεν έχει γίνει χρονολογικά αλλά θεματικά. Έτσι σε όλες τις ενότητες βλέπουμε τα διάφορα στυλ από τα οποία πέρασε ο Ορφανός.
  Περιέργως ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος του δημοτικού τραγουδιού δεν φαίνεται να τον έλκυσε ιδιαίτερα. Υπάρχει μόνο ένα δείγμα, το «Απαντοχή»:
Και κράτα της Απαντοχής γερά το αργό τιμόνι,
δούλεψε της Υπομονής το φλογισμένη αμόνι,
παροτρύνει καβαφικά ο Ορφανός.
Όμως τα έμμετρα ποιήματα συναγωνίζονται σε αριθμό, αν δεν τον υπερβαίνουν κιόλας, τα ποιήματα σε ελεύθερο στίχο. Κυριαρχούν ποιήματα με ιαμβικό στίχο και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία σε τετράστιχες στροφές, με εναλλαγή οκτασύλλαβου και επτασύλλαβου στίχου, όπως στο παρακάτω τετράστιχο, από το ποίημα «Χωριό μου».
Μες στις πυκνές σου φυλλωσιές
κρυμμένες αναμνήσεις
γίνονται της ψυχής δροσιές
το χρόνο σαν γυρίσεις.
  Τετράστιχο αλλά σε τροχαϊκό μέτρο είναι και το παρακάτω, από το ερωτικό «Δειλινό»:
Ήταν κόκκινο το δείλι
κι έβαψε τα δυο σου χείλη.
Έλαμψαν χρυσά παλάτια
μες στα γαλανά σου μάτια.  
  Από τρία τετράστιχα αλλά σε ανάπαιστο αυτή τη φορά απαρτίζεται και ο «Ξωμάχος»:
Στους καιρούς μονομάχος
με χιονιά ή καταιγίδα
στην καρδιά με ελπίδα
ξεκινά ο ξωμάχος.
  Ο ποιητής προτιμά το τετράστιχο ακόμη και στα ποιήματα που γράφει σε ελεύθερο στίχο, όπως το παρακάτω, από το εξαίσιο ερωτικό «Προδοσία».
Ξέρω δεν υπάρχει απάντηση.
Μα πώς γελάστηκα, πες μου,
προσμένοντας τη ρόδινη ανατολή,
όταν ο ήλιος ήταν πια στη δύση του;
  Ο ερασιτέχνης ζωγράφος δεν μπορεί παρά να είναι αρκετά εικαστικός και στην ποίησή του. Από τις πιο δυνατές εικόνες της συλλογής, «αστική» στην κατά τα άλλα αρκαδική έκθεσή του, είναι και εκείνη που προσφέρει το παρακάτω τετράστιχο:
Στην απουσία των περαστικών
σβησμένη φωνή της μάνας
μ' απλωμένο το χέρι της ανέχειας
και το μωρό κοιμάται ανυποψίαστο.
  Αυτή η λέξη «ανυποψίαστο» κρύβει μια εκρηκτική συγκίνηση.      
  Θεματικά ο εκδότης Γιώργος Βοϊκλής έχει κατατάξει τα ποιήματα σε τέσσερις ενότητες: Νόστος, Αναπόληση, Μνήμες, Μηνύματα. Ο νόστος παραπέμπει στη γενέθλια γη της Σάμου (υπάρχει και ομώνυμο ποίημα), ενώ η αναπόληση και η μνήμες στη νοσταλγία του παρελθόντος, στην «χαρμολύπη» (για να χρησιμοποιήσω μια λέξη που χρησιμοποιεί συχνά ο Θεοδόσης Πυλαρινός αναλύοντας την ποίηση του Ηλία Κεφάλα) της εντρύφησης σε εικόνες και σκηνές ευτυχισμένων αναμνήσεων που έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.
  Το ερωτικό στοιχείο βρίσκεται διακριτικό σ' αυτή την ποίηση των αναμνήσεων και της νοσταλγίας:
Θυμάσαι;
Εκείνο το κρύο απόβραδο
έβρεχε ασταμάτητα.
Και προχωρούσες μουσκεμένη,
μα ανθισμένη, γοητευτική.
και στο αμέσως επόμενο ποίημα:
Μείνε, μην ξαναφύγεις, ορκίσου.
Χάθηκε πολύς χρόνος
κι έρχεται βαρύς ο χειμώνας,
είναι αργά για άλλα ταξίδια.
  Ο καιρός που διαβαίνει αμείλικτος ξεμακραίνοντάς μας από πρόσωπα και τοπία αγαπημένα διαπερνάει σαν συνεκτικός ιστός τα ποιήματα του Ορφανού:
Ταξίδεψε ο καιρός
χελιδόνι φευγάτο
με φτερά κουρασμένα
των ταξιδιάρικων ονείρων.
  και πιο κάτω, σε εξαίσιους αναπαιστικούς στίχους:
Περασμένη ζωή μου,
πριν καλά σε γνωρίσω,
χελιδόνι φευγάτο,
που δε θα 'ρθει πια πίσω.

  Ο Ορφανός άργησε να εκδιπλώσει το ποιητικό του ταλέντο, όμως, έστω και αργά, μας έδωσε «πρωτόλεια» μιας μεγάλης ωριμότητας, όσο και αν φαίνεται οξύμωρη η έκφραση αυτή. Του ευχόμαστε και στην επόμενη συλλογή του.




Νίκος Καραγεώργος
Στης άβυσσος της εσχατιές
Αθήνα 2006, Εριφύλη

  Ένα πανόραμα υφών και διακειμένων είναι η ποιητική συλλογή του Νίκου Καραγεώργου που φέρει τον τίτλο «Στης άβυσσος της εσχατιές». Πληθωρική σαν την ποίηση του Σικελιανού και του Παλαμά (Πατρίδες), αφηγηματική και φιλοσοφική σαν του Σεφέρη και του Καβάφη (Ο κανείς), κατά τόπους  ερωτική (Ελένη), ενδοσκοπική και υπαρξιακή σαν την σύγχρονή μας ποίηση (Στης άβυσσος της εσχατιές), έλκεται σαν μαγνήτης από τα μέτρα και τις ομοιοκαταληξίες της πιο παλιάς μας ποίησης, και πιο ειδικά από τον δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού. Υπάρχουν άφθονοι δεκαπεντασύλλαβοι σπαρμένοι μέσα στα ποιήματά του. «Δέξου το γέλιο που αντηχεί, στο μνήμα των παιδιών τους», «Καθώς τ' αηδόνια την αυγή αρνούνται να σωπάσουν» (σημειώστε το σεφερικό διακείμενο «Τ' αηδόνια δεν σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες», «Μικροί θεοί στη σύναξη των ώριμων οργίων» κλπ. Στην παρακάτω στροφή, που σε πρώτη ανάγνωση μοιάζει με τον ελεύθερο στίχο της σύγχρονης ποίησης, υπάρχει ένας αμφίβραχυς, ο δεύτερος στίχος, και δυο ίαμβοι, ο τρίτος και ο τέταρτος στίχος. Ακόμη και ο πρώτος και ο τελευταίος που τους πλαισιώνουν, μοιάζουν σαν ανολοκλήρωτοι δάκτυλοι:
  «Όλα αγέρας.
  η ύπαρξη μόνο,
  αρχή και τέλος που έπεται.
  Κι ο θάνατος που κυβερνά.
  Χρόνε φοβέρα» (σελ. 19).
  Οι οφειλές του Καραγεώργου είναι εξάλλου διάφανες στα moto που προτάσσει σε κάποια του ποιήματα: Ρεμπώ, Σικελιανός, Σεφέρης, Δημοτικό δεκαπεντασύλλαβο, Ηράκλειτος, Αισχύλος, ενώ οι διακειμενικές επιδράσεις φαίνονται από φράσεις και λέξεις μέσα στα ποιήματά του: «Πλάτρες», «Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας» (και ποιητών τα τραγούδια μας, ειδικά του Καραγεώργη, θα προσθέταμε), «Δειλός πάντα κι αδέξιος εραστής», «Του το 'χαν  πει στον κλήδονα/ των γυναικών τα ενήδονα χείλη» κλπ.
  Επειδή δεν είμαστε φετιχιστές της μοντέρνας ποίησης, μας άρεσε ιδιαίτερα το ποίημα που δίνει και τον τίτλο στη συλλογή, για την πρωτότυπη, φοβερά επινοητική, στιχουργική του φόρμα. Θα δώσουμε μια στροφή:
  «Πάλεψα με τις ενοχές
  του νου, που εκλιπαρούσαν
  ντροπές. Και μέσ' απ' τις ζωές,
  βουβά απομυζούσαν
  στιγμές».
  Ας δώσουμε και μια άλλη, γνωστή στροφή γνωστού ποιητή.
  «Ας μη μου δώσει η μοίρα μου
   εις ξένη γη τον τάφο
   είναι γλυκύς ο θάνατος
   μόνον όταν κοιμώμεθα
    εις την πατρίδα»
  Τι κάνει εδώ ο Κάλβος; Σπάζει τον δεκαπεντασύλλαβο σε δυο στίχους δημιουργώντας έτσι την πρωτότυπη μορφικά στροφή. Ακριβώς το ίδιο κάνει και ο Καραγεώργος, μόνο που το κάνει σε δυο δεκαπεντασύλλαβους, στους οποίους προσθέτει ένα ακόμη στίχο, που στην παραπάνω στροφή είναι μόνο μια λέξη.
  Ο Καραγεώργος είναι ένας ποιητής που γνωρίζει άρτια την ποιητική μας παράδοση. Ο υφολογικός πλούτος της συλλογής αυτής αποκαλύπτει ένα ταλέντο που βρίσκεται σε αναζήτηση μιας πιο προσωπικής φωνής. «Την οργή των ερώτων να φοβάσαι/ και της μηχανής το κροτάλισμα, ποιητή» (σελ. 46). Και την επίδραση, αν δεν σε διακρίνει ήδη η αγωνία της, όπως είπε ο Harold Bloom.
  





         Μπάμπης Δερμιτζάκης - Αικατερίνη Bεζιρτζόγλου - Γιάννης Μανιάτης

                                               για το lexima.gr            











Δημοσίευση στο www.lexima.gr :  23/4/2007